Νωρίτερα φέτος, η Ελλάδα εντάχθηκε στην τελευταία κατακραυγή του “MeToo” για τη σεξουαλική κακοποίηση στον αθλητισμό και τη βιομηχανία του θεάτρου μετά τις αναφορές για σεξουαλική παρενόχληση στη χώρα. Η Ολυμπιονίκης της ιστιοπλοΐας Σοφία Μπεκατώρου μίλησε για σεξουαλική κακοποίηση σε νεαρή ηλικία από ανώτερο στέλεχος της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας. Η Μπεκατώρου, χρυσή Ολυμπιονίκης, τώρα 43 ετών, έσπασε τη σιωπή της μετά από 20 χρόνια και πυροδότησε έρευνα. Εν τω μεταξύ, καθώς ο δράστης που κατονομάζεται στα δημοσιεύματα ήταν μέλος του κόμματος, η Νέα Δημοκρατία ανέστειλε την ιδιότητα μέλους του, ενώ η Ελληνική Ιστιοπλοϊκή Ομοσπονδία φέρεται να έχει ζητήσει και να λάβει την παραίτηση του άνδρα. Ο Υφυπουργός Αθλητισμού Λευτέρης Αυγενάκης ανακοίνωσε ότι ανέστειλε κάθε χρηματοδότηση προς την Ελληνική Ιστιοπλοϊκή Ομοσπονδία και διέταξε έλεγχο της περιουσίας των μελών του διοικητικού συμβουλίου της, στο πλαίσιο έρευνας για καταγγελίες για σεξουαλική επίθεση, κακοδιαχείριση και διαφθορά από ανώτερα στελέχη.
Η ομολογία της Μπεκατώρου εξαπέλυσε ένα τσουνάμι αποκαλύψεων σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης από άλλες γυναίκες στην Ελλάδα. Από τις αποκαλύψεις της Μπεκατώρου, το κίνημα MeToo στην Ελλάδα έχει μετακινηθεί από τον κόσμο του αθλητισμού στον κόσμο των τεχνών και της ψυχαγωγίας με γυναίκες και άνδρες ηθοποιούς να καταγγέλλουν τη σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση αλλά και τον εκφοβισμό από σκηνοθέτες του θεάτρου και της κινηματογραφικής βιομηχανίας.
Όπως το έθεσε η Δέσποινα Παπαγεωργίου, το ενημερωτικό δελτίο AthensLive Weekly Digest πριν από μερικές εβδομάδες:
“Ο Μπεκατώρου θα μείνει στη μνήμη για το ότι άνοιξε ένα τόσο σημαντικό θέμα στην Ελλάδα. Και αυτή είναι μια συνεισφορά στον πολιτισμό της χώρας μεγαλύτερη από το χρυσό της μετάλλιο”.
“Γεγονός είναι ότι η Μπεκατώρου άνοιξε τον ασκό από τον Αίολο και τελικά άφησε τον αέρα να βγει για απεχθή περιστάσεις και συνθήκες στον ελληνικό αθλητικό κόσμο που κρύβονταν για χρόνια κάτω από το χαλί: κατάχρηση εξουσίας από αυτούς που αποφάσισαν την μοίρα ενός αθλητή, σεξουαλική παρενόχληση και κακομεταχείριση, ο φόβος των θυμάτων να στοχοποιηθούν, να μην βρουν υποστήριξη ή ακόμα και να αποβληθούν από τα αθλήματα που αγαπούσαν και ένιωθαν αφοσιωμένα”.
Όταν οι ισχυρισμοί εμφανίστηκαν στη βιομηχανία του θεάματος και αντιγράφω από την τελευταία συνέντευξή της στο Associated Press, η κυρία Μπεκατώρου είπε:
“Ένιωθα, ξέρετε, κάτι πολύ δυνατό να έρχεται από μέσα, αλλά δεν ήμουν έτοιμος να το αντιμετωπίσω. Και δεν ήθελα απλώς να μιλήσω γι’ αυτό. Ήθελα να αλλάξω κάτι», είπε η Μπεκατώρου.
«Και ήξερα ότι για να αλλάξω κάτι, έπρεπε να είμαι έτοιμη, είτε θα με ακολουθούσε κάποιος είτε κανείς δεν θα με ακολουθούσε… Τώρα, είμαι έτοιμη.”
Είναι σαφές ότι η κυρία Μπεκατώρου “σφύριξε” τη σεξουαλική παρενόχληση και η άποψή μου είναι λίγο πιο τεχνική. Αδιαίρετοι όπως η κυρία Μπεκατώρου θα πρέπει να θεωρούνται μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος γιατί ανεξάρτητα από τα κίνητρά τους, οι θαρραλέες ενέργειές τους ωφελούν εμάς, την ελληνική κοινωνία.
“Η ιδεολογία και η έννοια του whistleblowing”
Το 2019 εισήχθη ο νόμος της ΕΕ για την προστασία των Μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, προκειμένου να προωθηθούν τα νόμιμα δικαιώματα και οι ελάχιστες τυπικές διαδικασίες σχετικά με την προστασία των πληροφοριοδοτών εντός της ΕΕ. Εισάγοντας διάφορες νομοθεσίες και ασφαλείς μηχανισμούς προστασίας στους καταγγέλλοντες, ενθαρρύνουμε τα μέλη της κοινωνίας μας να γίνουν ενεργά μέλη κατά της διαφθοράς και της αδικοπραγίας, προωθώντας τα να παρουσιάζονται χωρίς φόβο αντιποίνων, να αναφέρουν αδικήματα και διαφθορά.
Σε όλους αυτούς τους δύσπιστους γραφειοκράτες απαντώ πάντα με την ίδια απάντηση: Πρέπει να δούμε τι αντιπροσωπεύει ένας πληροφοριοδότης, να κατανοήσουμε την έννοια και την Ιδεολογία πίσω από αυτό και να εξετάσουμε πώς η κοινωνία μας ωφελείται από τις ευγενείς ενέργειές τους. Μόνο τότε μπορούμε να ερμηνεύσουμε και να ενσωματώσουμε επιτυχώς τη νομοθεσία της οδηγίας στο δικαστικό σώμα της χώρας μας.
Είναι ζωτικής σημασίας να καθοριστεί ποιος θα ωφεληθεί άμεσα από τους καταγγέλλοντες.
Καθώς οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο απέτυχαν να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά τη διαφθορά, η έννοια των Μαρτύρων δημοσίου συμφέροντοςμπορεί να αποκαλύψει ελεύθερα πληροφορίες για αδικήματα στο δημόσιο τομέα και να μην περιορίζεται μόνο σε ορισμένους εσωτερικούς ή εξωτερικούς μηχανισμούς αναφοράς. Μια τέτοια πληροφορία μπορεί να εισαχθεί απευθείας στο κοινό, μέσω ψηφιακών μέσων, δημοσιογράφων ή διάφορων ανώνυμων μηχανισμών αναφοράς. (80,81 της σελίδας 13 της Οδηγίας)
Η περίπτωση της Σοφίας Μπεκατώρου
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η κυρία Σοφία Μπεκατώρου. Ως μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος ο ίδιος, είχα πολλές συζητήσεις με «ειδικούς» που υποστήριζαν γιατί η κυρία Μπεκατώρου πρέπει ή δεν πρέπει να θεωρείται ως πληροφοριοδότης.
Οι πολλές καταγγελίες αφορούν την οικονομική διαφθορά, αλλά μερικές φορές αφορούν άλλους τύπους αδικημάτων.
Αυτό συμβαίνει συχνότερα όταν υπάρχει ανισορροπία ισχύος και το πιο ισχυρό άτομο στον οργανισμό χρησιμοποιεί τη θέση του τόσο για να κάνει κάτι λάθος όσο και για να συντρίψει το λιγότερο ισχυρό άτομο που μιλάει.
Η σεξουαλική παρενόχληση μέσα σε ένα γραφείο ή μια ένωση είναι ένα κοινό παράδειγμα αυτού.
Και το άτομο που μιλάει συχνά είναι μια γυναίκα που δεν βρίσκεται σε θέση εξουσίας.
Η κυρία Μπεκατώρου επέλεξε να κάνει ακριβώς αυτό. Αποκάλυψε αδικήματα που είχε δει στο παρελθόν, ενώ υπηρετούσε ως αθλήτρια σε επαγγελματικό εθνικό ίδρυμα. Τέτοιες αδικοπραγίες ήταν πιθανό να επαναληφθούν και να συνεχίσουν να προκαλούν ζημιά στην κοινωνία μας. Υπάρχουν δύο κατηγορίες πληροφοριοδοτών. Είναι εκείνοι που έχουν άμεσες πληροφορίες (άμεσα μάρτυρες αδικοπραγίας) ή έμμεσες (φήμες, τις οποίες είπε κάποιος άλλος). Η κυρία Μπεκατώρου είναι και άμεσος και έμμεσος πληροφοριοδότης.
Αποκάλυψε την άμεση σεξουαλική επίθεση από ανθρώπους της εξουσίας σε ένα επαγγελματικό αθλητικό ίδρυμα και αποκάλυψε φήμες για ένα τρίτο άτομο, το οποίο είχε επίσης πέσει θύμα σεξουαλικής επίθεσης. Η κυρία Μπεκατώρου, λοιπόν, εισήγαγε ένα μοτίβο αλλεπάλληλων αδικημάτων από ανθρώπους της εξουσίας, σε μια χρονική περίοδο, που πιθανότατα θα επαναληφθεί και στο μέλλον.
Αν δεν είχε βγει μπροστά η κυρία Μπεκατώρου, θα μπορούσαν να είχαν υποφέρει περισσότεροι. Τα παιδιά μας θα μπορούσαν να είναι τα επόμενα θύματα τέτοιων αδικημάτων. Ουσιαστικά, λοιπόν, το ρεπορτάζ της κυρίας Μπεκατώρου αφαίρεσε ουσιαστικά αυτά τα υποτιθέμενα στοιχεία διαφθοράς και η κοινωνία μας επωφελήθηκε άμεσα από τέτοιες αναφορές. Ακόμα καλύτερα, περισσότεροι πληροφοριοδότες έρχονται να αναφέρουν παρόμοια περιστατικά αδικοπραγίας σε χώρους εργασίας λόγω της γενναιότητάς της.
Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε ή να μπερδευτούμε με τα κίνητρα της κυρίας Μπεκατώρου να καταγγέλλει αδικήματα χρόνια αργότερα. Αξιολογούμε και εκτιμούμε το όφελος για την κοινωνία μας από τέτοιες πληροφορίες αδικημάτων. Η οδηγία αναφέρεται σε αυτό στην ρήτρα 32, σελίδα 7.
Αυτή είναι η βασική ουσία του whistleblowing. Πολλοι άνθρωποι είναι στενόμυαλοι ή πολύ διεφθαρμένοι και ένοχοι για να επιτρέψουν σε αυτή τη νέα ιδεολογία να προχωρήσει. Προσπαθούν όσο μπορούν για να το περιορίσουν μέσα σε ένα στερεότυπο του νομικού πλαισίου που θα αποθαρρύνει και θα περιορίσει τους καταγγέλλοντες από το να εμφανιστούν και να καταγγέλλουν αδικήματα.
Πρέπει να προωθήσουμε και να αγκαλιάσουμε αυτή τη νέα ιδεολογία και κοινωνικό κίνημα που ονομάζεται whistleblowing στην εθνική μας κουλτούρα, στην εκπαίδευση των σχολείων μας και στην κοινωνία και όχι μόνο να ανησυχούμε για τη μεταφορά της νομοθεσίας των οδηγιών της ΕΕ στο εθνικό μας νομικό σύστημα. Για να υιοθετήσουν οι άνθρωποι την έννοια του whistleblower, πρέπει πρώτα να την κατανοήσουν και να την αγκαλιάσουν.
Ο Αριστείδης Δανίκας είναι ένας διεθνώς βραβευμένος πληροφοριοδότης που αναγκάστηκε να φύγει από τη Νότια Αφρική, αφού κατήγγειλε εξωδικαστικές δολοφονίες, βασανιστήρια Αφρικανών υπόπτων και ρατσισμό από αστυνομική μονάδα, υπηρέτησε ως εθελοντής για 10 χρόνια στη Νότια Αφρική. Ο Αριστείδης έχει σπουδάσει και ίδρυσε εταιρία επισκευής, συντήρησης και πωλήσεις ηλεκτρονικων στη Νότια Αφρική, είναι επιχειρηματίας και επί του παρόντος μοιράζει τον ελεύθερο του χρόνο pro-bono με το Blue Print For Free Speech καθώς και με άλλες ΜΚΟ, ως σύμβουλος έργου και ερευνητής στα Ανθρώπινα δικαιώματα.Το 2023 ίδρυσε την ΜΚΟ Blue Print For Greece.